Brama Auschwitz (Arbeit macht frei)

Brama główna w obozie macierzystym Auschwitz I, prowadzi do jednego z najbardziej wstrząsających miejsc w historii współczesnej Europy. To tędy codziennie maszerowały do pracy komanda więźniów. To również tędy wracający z przymusowych robót, nieśli wyczerpanych, chorych i zmarłych z wysiłku lub zamordowanych kolegów. A nad swoimi głowami codziennie oglądali przymocowany do bramy napis „Arbeit macht frei” – Praca czyni wolnym, sugerujący możliwość wydostania się z obozu dzięki rzetelnej i ofiarnej pracy.

Symbol piekła, obłudy i okrucieństwa.
Brama Auschwitz została wykonana na rozkaz nazistowskich Niemców przez polskich więźniów politycznych, deportowanych w jednym z pierwszych transportów przybyłych z Wiśnicza na przełomie 1940-1941 roku. Napis natomiast powstał w obozowej ślusarni. Wykonali go więźniowie z komanda ślusarzy pod przewodnictwem Jana Liwacza, mistrza kowalstwa artystycznego (numer obozowy 1010). Podobno, mieli oni świadomie odwrócić literę B, co stanowiło przejaw nieposłuszeństwa oraz akt oporu względem głoszonego na bramie hasła.
Dla udręczonych więźniów Auschwitz, brama oraz umieszczony na niej napis były symbolem piekła, obłudy i okrucieństwa, które zgotowali im nazistowscy zbrodniarze. Wstrząsająca wręcz ironia tego hasła, nawet po wielu latach, wywoływała przerażenie wśród ocalałych ofiar obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu.
Napis „Arbeit Macht Frei” był jednak wykorzystany nie tylko w Auschwitz. Na rozkaz generała SS Theodora Eicke umieszczono go również przy bramach wejściowych do kilku innych niemieckich obozów - Dachau, Gross-Rosen, Sachsenhausen, Theresienstadt, Flossenbürg.

Kradzież napisu
W grudniu 2009 roku tablica z napisem „Arbeit Macht Frei” została skradziona. Po kilkudziesięciu godzinach, organom ścigania udało się ją odzyskać, a sprawców kradzieży zatrzymano i skazano na kary pozbawienia wolności. Odnaleziony w trzech częściach oryginalny napis, na czas renowacji został zastąpiony kopią.