Bazylika Mariacka w Krakowie - historia, godziny otwarcia, ceny, ciekawostki

Bazylika Mariacka to rozpoznawalny na całym świecie symbol Krakowa. Jest jednym z dwóch – wraz z katedrą wawelską –najważniejszych budynków sakralnych miasta. Odwiedzana co roku przez tysiące turystów, fanów architektury i wiernych stanowi obowiązkowy punkt na mapie zwiedzania Krakowa. Znajduje się przy Rynku Głównym, gdzie swoimi strzelistymi wieżami wybija się ponad inne okoliczne budynki. Co godzinę zwraca na siebie uwagę granym z jednej z wież hejnałem, a dźwięk jej dzwonów niesie się echem po Starym Mieście. 

Historia Bazyliki Mariackiej

Dokładna data wybudowania kościoła Mariackiego nie jest niestety znana. Pierwsze wzmianki historyczne pojawiają się u znanego polskiego kronikarza Jana Długosza i wskazują, że w 1222 roku świątynia już istniała. Od tamtej pory do czasów współczesnych budowla była wielokrotnie przebudowywana. Licznym modyfikacjom ulegało nie tylko wnętrze, ale też sama bryła bazyliki. 

Jednym z ważniejszych przedsięwzięć było wzniesienie w latach 1355–1365 zachowanego do dziś prezbiterium oraz zlecone w latach 1392–1397 doświetlenie wnętrza kościoła. Wówczas budowniczy Mikołaj Werner obniżył mury naw bocznych, a w murach magistralnych wprowadził duże otwory okienne wypełnione witrażami (trzy z nich zachowały się do dziś). W ten sposób halowy układ świątyni zmienił się na bazylikowy. Kolejna duża przebudowa miała miejsce na początku XV wieku, kiedy dodano dwie kaplice boczne. W tym samym czasie podwyższono wieżę północną, przystosowując ją do pełnienia funkcji strażnicy miejskiej. W 1478 roku cieśla Maciej Heringk pokrył wieżę hełmem, a w XVII wieku na iglicy umieszczono charakterystyczną złoconą koronę.

Koniec XV wieku przyniósł bazylice kolejne dzieło sztuki – Ołtarz Wielki autorstwa Wita Stwosza, obecnie uważany za jedną z najwybitniejszych rzeźb późnego gotyku. 

W XVIII wieku bazylika przeszła gruntowny remont, który miał ją unowocześnić zgodnie z ówcześnie obowiązującą modą, dziś określaną jako styl barokowy. Wymieniono wiele sprzętów, w tym 26 ołtarzy, ławy i obrazy. Ściany ozdobiono polichromią pędzla Andrzeja Radwańskiego. 

Pod koniec XVIII wieku na skutek wprowadzenia austriackich przepisów sanitarnych zlikwidowano przykościelny cmentarz. Obecnie znajduje się tam plac Mariacki. 

Ostatnie duże modyfikacje miały miejsce w latach 1887–1891, kiedy to pod kierunkiem Tadeusza Stryjeńskiego wprowadzono do wnętrza elementy neogotyckie. Świątynia zyskała nową polichromię zaprojektowaną i wykonaną przez mistrza Jana Matejkę. Współpracujący z nim Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer stworzyli witraże w prezbiterium i nad organami głównymi. 

Od początku lat 90. XX wieku prowadzono prace restauracyjne, które pozwoliły świątyni odzyskać dawną świetność. 

Jak Zwiedzić Bazylikę Mariacką?

W czasie zwiedzania zachwycających wnętrz bazyliki Mariackiej warto zwrócić uwagę na kilka ważnych elementów. Zapierające dech w piersiach wrażenie wywołuje gwiaździste sklepienie bazyliki, dodatkowo pokryte malunkami, dzięki którym naprawdę przypomina rozgwieżdżone niebo. Magiczną atmosferę potęguje światło wpadające do wnętrza budynku przez wspomniane wcześniej kolorowe witraże. Najważniejszym elementem świątyni jest niezaprzeczalnie dzieło Wita Stwosza. Wyrzeźbienie tego drewnianego ołtarza zajęło mistrzowi aż 12 lat. Retabulum o wymiarach 11 × 13 metrów jest największą gotycką nastawą ołtarzową w całej Europie. 

Płaskorzeźby prezentują znane sceny biblijne – od zwiastowania Maryi po 

zmartwychwstanie Jezusa. Ich rozmiary i dbałość o detale czynią je arcydziełem na miarę światową, doskonale reprezentującym styl późnego gotyku. 

Kolejnym elementem przyciągającym uwagę są wieże mariackie. Uwagę zwraca fakt, że mają różną wysokość. Wyższa, 82-metrowa wieża północna jest przykryta gotycką kopułą złożoną z ośmiu małych wieżyczek i iglicy z charakterystyczną koroną symbolizującą Maryję jako Królową Polski. Pierwszą koronę wykonano w 1628 roku. Ta, którą można oglądać dziś, jest niewiele młodsza, gdyż pochodzi z 1666 roku. To właśnie z wieży północnej co godzinę rozbrzmiewa hejnał. 

Niższa wieża południowa ma 69 metrów wysokości i od zawsze pełniła funkcję dzwonnicy. Podobnie jak wyższa wieża jest przykryta kopułą. Ciekawy element stanowi znajdująca się na piętrze renesansowa kaplica pod wezwaniem Nawrócenia św. Pawła, będąca dziełem włoskiego mistrza Bartłomieja Berecciego. Do kaplicy można wejść przez balkon.

Nierówność wież tłumaczy legenda o dwóch braciach, którzy byli odpowiedzialni za ich ukończenie. Starszy brat miał zająć się budową wieży południowej, zaś młodszy – północnej. Początkowo prace szły w równym tempie, jednak po pewnym czasie konstrukcja budowana przez starszego brata zaczęła przewyższać dzieło młodszego. Zazdrosny młodszy brat nie chciał dopuścić, aby starszy zyskał uznanie, i w złości go zamordował. Dokończył budowę swojej wieży, a dzieło martwego brata nakrył jedynie kopułą. Z czasem jednak zaczęło go dręczyć sumienie i w przypływie rozpaczy przebił swoje serce tym samym sztyletem, którym zabił brata, a następnie rzucił się ze szczytu wieży. Na pamiątkę tych tragicznych wydarzeń mieszkańcy Krakowa powiesili nóż w bramie Sukiennic, gdzie nadal można go oglądać.

Poza kaplicą w wieży południowej znajdują się także zabytkowe dzwony: 

Rycerski Półzygmunt

Największy z dzwonów mariackich, niegdyś największy dzwon Krakowa. Jego średnica wynosi 180 centymetrów, a waga to blisko 5 ton. Został ufundowany dla bazyliki w XV wieku przez polskich rycerzy. Jego tembr można usłyszeć codziennie o 21.05 oraz w piątki o 15.04.

Królewski Tenebrat

Dzwon został ufundowany przez króla Władysława Jagiełłę około 1388 roku. Prawdopodobnie jego powstanie było symbolem zawarcia unii polsko-litewskiej (w 1385 roku). Wówczas Jagiełło przyjął chrzest, poślubił Jadwigę, a w 1386 roku został koronowany na króla Polski. Przed odlaniem Półzygmunta Tenebrat był największym krakowskim dzwonem. 

Pozostałe dzwony liturgiczne nie są dostępne dla oczu zwiedzających. Ich imiona to Misjonał (od nieznanego fundatora, pochodzący z 1387 roku) i Mieszczański. Warto nadmienić, że dzwon Mieszczański został ufundowany przez krakowskich mieszczan i odlany około 1320 roku – w tym czasie nastąpiła też konsekracja kościoła. Jest więc jednym z najstarszych w pełni zachowanych polskich dzwonów. 

Najmłodszym z dzwonów jest „Józef z Nazaretu” ufundowany na 700-lecie kościoła (waży 700 kilogramów, co jest bezpośrednim nawiązaniem do wieku świątyni). Pierwszy raz zabił 1 stycznia 2000 roku, obwieszczając rok jubileuszowy. 

Warunki zwiedzania 

Bazylika

Dla turystów przeznaczone jest wejście od strony południowej. Mogą oni zwiedzać przede wszystkim prezbiterium i przednią części nawy głównej bazyliki wraz z kaplicami. 

Dla wiernych wydzielona jest strefa modlitwy. Prowadzi do niej wejście główne od strony Rynku Głównego. Turyści są proszeni o niekorzystanie z tego wejścia. 

Godziny Otwarcia kościoła Mariackiego

Cały rok 

poniedziałek–sobota: 11.30–18.00

niedziela: 14.00–18.00

Bazylika Mariacka ceny 

bilety normalne: 10 zł

seniorzy powyżej 65. roku życia: 8 zł

studenci, młodzież i dzieci: 5 zł

Hejnalica Mariacka (wieża północna) 

Wejście na wieżę znajduje się od strony ul. Floriańskiej. Na wieżę może wejść jednocześnie osiem osób, dwie tury na godzinę. 

Dostępna dla dzieci od 7. roku życia – młodsze ze względów bezpieczeństwa nie są wpuszczane. By wejść na wieżę, trzeba pokonać blisko 300 stopni. 

Godziny otwarcia 

od kwietnia do października (z wyjątkiem świąt kościelnych):

poniedziałek: nieczynne

wtorek–sobota: 9.10–17.30 (przerwa 11.30–13.10)

niedziela: 13.10–17.30 

od listopada do marca: nieczynne dla zwiedzających

Ceny 

bilety normalne: 15 zł

bilety ulgowe (dzieci od 7 do 18 lat): 10 zł

Dzwonnica Mariacka (wieża południowa)

Do obejrzenia dzwony Półzygmunt i Tenebrat, ponadto po drodze kaplica Nawrócenia św. Pawła. Na wieżę ze względów bezpieczeństwa wpuszczane są osoby od 18. roku życia. Możliwość zwiedzania dla grupy maksymalnie 6-osobowych.

Godziny otwarcia

od 1 czerwca do października (z wyjątkiem świąt kościelnych):

poniedziałek: nieczynne

wtorek–piątek: 10.00–14.00 (o 12.00 przerwa)

od października do końca maja: nieczynne dla zwiedzających 

Cena biletu: 15 zł

Zwiedzanie możliwe po wcześniejszym umówieniu się w punkcie obsługi przy placu Mariackim 7. 

Ciekawostki o Bazylice Mariackiej

-Bazylika jest częściowo osadzona na fundamentach starego kościoła, który mógł pochodzić z X–XI wieku. 

-W 1442 lub 1443 roku Kraków nawiedziło silne trzęsienie ziemi, które spowodowało runięcie sklepienia kościoła Mariackiego.

-Hejnał z wieży jest grany co godzinę. Jego melodia rozbrzmiewa na cztery strony świata. Każdy z kierunków ma znaczenie: południe to hołd dla króla, zachód – dla burmistrza, północ – dla gości, a wschód dla komendanta straży (dawniej dla kupców). 

-Zmiana w pracy hejnalisty trwa 24 godziny (później następuje 48 godzin wolnego), podczas których nie ma czasu na drzemkę – strażnik musi być gotowy do grania hejnału dokładnie co godzinę.

-Charakterystyczne dla krakowskiego hejnału jest nagłe urwanie się melodii. Tradycja ta wiąże się z legendą, według której w czasie najazdu Tatarów na Kraków pełniący wartę na wieży strażnik, zobaczywszy oddział nieprzyjaciela, natychmiast zaczął grać hejnał, by ostrzec mieszkańców przed zagrożeniem. Niestety nie zdążył wykonać całej melodii – wcześniej dosięgła go tatarska strzała. Udało mu się jednak zaalarmować krakowian o niebezpieczeństwie, co pozwoliło ocalić miasto. 

-W kościele Mariackim znajduje się 11 kaplic.

-Nazwa Mariacki to potoczne określenie, które odnosi się do kościołów pod wezwaniem maryjnym – w wypadku Krakowa pełna nazwa bazyliki to Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Wstecz