Tradycyjne dania polskiej kuchni

Na kształt polskiej kuchni miało wpływ wiele wydarzeń historycznych. To dzięki różnorodności kultur, jakie na przestrzeni lat przewinęły się przez terytorium Rzeczypospolitej, na naszych talerzach pozostały między innymi smaki tatarsko-tureckie, ruskie, niemieckie i żydowskie. Jeśli chodzi o dominujące dania, to w kuchni polskiej można spotkać wiele potraw smażonych, mocno doprawionych. Często zawierają dodatki kiszonek, które są w Polsce bardzo popularne.
Polska kuchnia jest też silnie zregionalizowana – właściwie każde województwo ma charakterystyczne dla siebie potrawy lub odmienne wariacje tych szerzej znanych.
Poniżej wymienię dania, które są popularne w całym kraju, więc można ich spróbować zarówno w Krakowie, jak i w Warszawie czy Gdańsku.

Pierogi

Pierogi to najpopularniejsze danie w Polsce, choć niekoniecznie o polskich korzeniach. Nie ma pewności co do ich oryginalnego pochodzenia. Pomimo że pierogi są popularne we wschodniej Europie, to podobne wyroby występują też w kuchni włoskiej (ravioli), hiszpańskiej (empanadas), tureckiej (manti). Istnieje również wiele innych wariacji na temat farszu zawiniętego w ciasto. Jedna z teorii mówi o tym, że pierogi do Europy przywędrowały z Chin razem z Marco Polo, który odkrył je na jedwabnym szlaku. Do Polski według legendy miały trafić dzięki Jackowi Odrowążowi, polskiemu duchownemu żyjącego w XIII wieku, który zachwycił się ich smakiem podczas wizyty w Kijowie.
Tak czy inaczej, pierogi są obecne w polskiej kuchni od dawna, a w liczbie ich smaków przeszliśmy samych siebie – najbardziej popularna wersja to tak zwane ruskie: z białym serem, cebulą i gotowanymi ziemniakami, są też pierogi z mięsem, z kapustą i grzybami (wariant wigilijny) czy na słodko z owocami, zazwyczaj z truskawkami albo jagodami. Jeśli tylko coś jest jadalne i nadaje się na farsz, prawdopodobnie ktoś zrobił już z tym pierogi.

Żurek, barszcz, rosół

Żurek to tradycyjna polska zupa zagęszczana na bazie zakwasu z mąki żytniej. Podaje się ją zazwyczaj z kiełbasą i jajkiem. W wersji reprezentacyjnej często jako miska służy wydrążony bochen chleba. Żurek ma kwaśny smak z wyraźną nutą wędzonki. Tę zupę tradycyjnie podaje się w okresie Wielkanocy, kiedy do jej przygotowania używa się święconych jajek i kiełbasy, a całość doprawia się chrzanem.
Barszcz to zupa na bazie buraków popularna w różnych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. W Polsce tradycyjnie serwuje się ją na początku wieczerzy wigilijnej. W wersji zabielanej kwaśną śmietaną barszcz jest podawany z jajkiem. Zazwyczaj ma słodko-kwaśny smak, choć zależy on od sposobu przyprawienia. Dodatek chrzanu i pieprzu nadaje mu ostrego smaku.
Barszcz często jest podawany w towarzystwie krokieta (panierowanego naleśnika z farszem), ale też z uszkami (pierożkami podobnymi do włoskich tortellini) wewnątrz, a nawet z ziemniakami, jajkiem na twardo czy białą fasolą.
Rosół jest daniem, którego pochodzenie trudno określić – podobnie jak w wypadku pierogów. Można wręcz stwierdzić, że ze względu na sposób jego przygotowania (gotowanie mięsa) jest on potrawą, która w różnych formach jest spożywana na całym świecie. Polski rosół to wywar z mięsa, najczęściej z kury, ale też z innych rodzajów drobiu, wołowiny lub baraniny (według wielu gospodyń sekretem dobrego rosołu jest dodanie kilku gatunków mięs) oraz warzyw: marchewki, selera, pietruszki, opalanej cebuli. Rosół podaje się najczęściej z cienkim makaronem, ale w różnych częściach Polski można spotkać się z innymi wariacjami, na przykład z dodatkiem ziemniaków, lanych klusek czy ryżu.
Rosół pojawił się w pierwszej polskiej książce kucharskiej z 1628 roku jako „rosół polski”, ale szturmem podbił stoły dopiero w okresie PRL. Od tego czasu jest typowym „pierwszym daniem” niedzielnego obiadu. Często pojawia się też jako pierwsza potrawa na weselu czy innych imprezach rodzinnych, gdzie pełni funkcję tłustej podkładki przygotowującej biesiadników do spożywanie dużej ilości napojów alkoholowych.
Według babć jest remedium na wszelkie przeziębienia, podobno leczy też kaca.
Rosół stanowi bazę do przygotowania innych zup, takich jak na przykład krupnik czy barszcz na rosole. Pomidorowa ugotowana na bazie niedzielnego rosołu to symbol poniedziałkowego obiadu w polskim domu.

Kotlet schabowy

Nie mogło zabraknąć go na tej liście, szczególnie jeśli powyżej pojawił się rosół. Zestawienie tych dań stanowi bowiem typowy polski obiad. Pomimo że przeciętnemu Kowalskiemu wydaje się, że kotlet schabowy w polskiej kuchni był od zawsze, to danie swoją premierę miało dopiero w 1860 roku na łamach książki kucharskiej 365 obiadów za pięć złotych. Nazwa nie jest przypadkowa. Wieprzowina była wówczas mięsem przeznaczonym dla niższych warstw społecznych, a prostota przygotowania – obtoczenie schabu w jajku i bułce tartej, a następnie usmażenie go na oleju – czyniło z kotleta danie ogólnodostępne. Pochodzenie schabowego też nie jest polskie, a prawdopodobnie germańskie. Mimo to wydaje się dziś najbardziej polską z potraw.
Podobnie jak rosół kotlet schabowy zdobył sławę w okresie PRL, gdy lądował na polskich stołach podczas uroczystych niedzielnych obiadów. Schabowy jest zazwyczaj podawany z ziemniakami i surówką lub kiszoną kapustą, buraczkami czy zasmażaną kapustą – według uznania. Bardziej ekstrawaganckie odsłony schabowego zakładają podawanie go na przykład zapieczonego z serem czy pieczarkami. Popularną wersją schabowego, będącą często popisowym daniem polskich gospodyń, jest nasza własna wariacja na temat de volaille’a. To swoista hybryda tej potrawy i kotleta schabowego – pierś kurczaka zastępuje oczywiście schab, a masło wewnątrz – żółty ser, ogórek kiszony, czasem marynowana papryka lub inny dodatek.

Bigos

Bigos to tradycyjne danie kuchni polskiej, występujące także na Litwie i Białorusi. To potrawa z kapusty i mięsa, bez której nie może się odbyć żadna biesiada w staropolskim stylu. Choć pomiędzy fanami bigosu trwa spór, czy jest on zupą, czy daniem głównym, to znawcy wskazują, że dobry bigos powinien mieć taką konsystencję, by dało się wbić w niego łyżkę. To danie najczęściej je się z kromką chleba, może też być podane w wydrążonym bochenku. Wtedy najpierw zjadasz zawartość, a potem chlebową miskę.

Racuchy

Racuchy to tradycyjna polska potrawa – słodkie placki z mąki pszennej z owocami wewnątrz, najczęściej z jabłkami. Smaży się je na natłuszczonej patelni, a podaje z cukrem pudrem, śmietaną lub marmoladą.

Śląskie, leniwe, kopytka, pyzy, knedle i inne kluski

Polacy kochają kluski w wielu postaciach. Czasem jako dodatek, czasem jako samodzielne danie. Kluski można podawać na słono, na słodko, z sosem. Ich podstawowymi składnikami są mąka i ziemniaki. Ciekawy przykład stanowią kluski leniwe, zwane też pierogami leniwymi, które robi się z tych samych składników, co pierogi ruskie, tyle że zagniata się je razem, zamiast lepić pierogi. To ostatnie jest zajęciem dość czasochłonnym – stąd nazwa „leniwe”.
Leniwe można łatwo pomylić z kopytkami, gdyż mają ten sam kształt, ale te drugie nie zawierają sera. Kluski śląskie poznamy zaś po charakterystycznym wgłębieniu – idealnym, by zatrzymał się w nim sos. Na Śląsku podaje się je zazwyczaj jako dodatek do pieczonego mięsa w ciemnym sosie. Kluski śląskie są wpisane na listę produktów tradycyjnych województw opolskiego oraz śląskiego.
Pyzy to duże kluski, najczęściej przyrządzane na parze, z wytrawnym farszem wewnątrz. Podobnym daniem, choć podawanym na słodko, są knedle, które przywędrowały do Polski z Austro-Węgier.
Klusek i ich wariacji znajdziemy w Polsce całe mnóstwo. Wiele regionów słynie z unikalnych wariantów tej potrawy lub oryginalnych sposobów jej przyrządzania.

Placki ziemniaczane

Placki ziemniaczane przygotowuje się na bazie startych ziemniaków, mąki i jajek. Smaży się je na natłuszczonej, mocno rozgrzanej patelni. Są zazwyczaj podawane z sosem – może to być śmietana lub sos pieczarkowy, ale prawdziwy rarytas stanowią placki po węgiersku/zbójnicku z dodatkiem gulaszu.

Desery

Na deser popularne są szarlotka, sernik i kremówka. Ta ostatnia składa się płatów ciasta francuskiego przełożonych dużą ilością śmietankowego kremu. W tłusty czwartek na stołach królują pączki z nadzieniem oraz faworki – smażone kokardki z chrupiącego ciasta.

To oczywiście nie wszystkie tradycyjne polskie potrawy, ba! – nie jest to nawet połowa, natomiast polska kuchnia różni się w zależności od regionu, dlatego warto podróżować po kraju i poznawać lokalne smaki.
Opisane wyżej specjały dają jednak pewne pojęcie o charakterze tradycyjnego polskiego posiłku: ma być suto, prosto i wyraziście. Oceniając po składnikach, łatwo wywnioskować, że polska kuchnia wywodzi się od dań chłopskich – pojawiają się ziemniaki, mąka, kasza czy wspomniane kiszonki. Te ostatnie były sposobem na przechowywanie letnich plonów, na przykład ogórków, kapusty, grzybów, i korzystanie z nich zimą. Prostotę w polskiej kuchni utrwalił okres PRL, kiedy trudno było kupić cokolwiek poza podstawowymi produktami, gdyż sklepowe półki świeciły pustkami. To motywowało polskie gospodynie do udoskonalania przepisów tak, by nawet z najprostszych składników stworzyć coś naprawdę smacznego.

Wstecz